Rodzaje saun – ich różnice i podobieństwa

Sauny od wieków pełnią ważną rolę w kulturach na całym świecie, służąc nie tylko jako miejsca relaksu, ale także jako sposób na oczyszczenie organizmu i poprawę samopoczucia. Tradycja saunowania ma głębokie korzenie w krajach takich jak Finlandia, Rosja czy Turcja, a współcześnie cieszy się popularnością na całym świecie. Wśród różnych rodzajów saun wyróżniamy saunę suchą, mokrą, parową, na podczerwień, solną, ziołową, biosaunę, ruską banię oraz saunę lodową. Każdy z tych typów ma swoje unikalne cechy, korzyści zdrowotne oraz rytuały związane z korzystaniem.

Historia i znaczenie saun

Sauny odgrywały istotną rolę w życiu społecznym i kulturowym wielu narodów. W Finlandii saunowanie jest integralną częścią codziennego życia, a tradycja ta przekazywana jest z pokolenia na pokolenie. W kulturze rosyjskiej ruska bania stanowi nie tylko miejsce oczyszczenia ciała, ale także ducha, często połączone z rytuałami towarzyskimi. W krajach Bliskiego Wschodu hammam, czyli łaźnia turecka, był miejscem spotkań społecznych, relaksu i pielęgnacji ciała.

Podstawowy podział saun

Sauny można podzielić na trzy podstawowe typy: saunę suchą, parową i infrared (na podczerwień). Pozostałe rodzaje saun wywodzą się z tych trzech głównych kategorii, często łącząc ich cechy lub dodając nowe elementy, takie jak aromaterapia czy wykorzystanie soli.

Krótkie zestawienie rodzajów saun można zobaczyć w tej tabeli:

Rodzaj sauny	Temperatura	Wilgotność	Opis
Sauna sucha (fińska/szwedzka)	60-120 °C	5-15%	Sauna drewniana z piecem na drewno lub elektrycznym z kamieniami, pomieszczenie z dobrą wentylacją.
Sauna mokra	45-65 °C	40-60%	Ta sama sauna fińska z piecem na drewno lub elektrycznym, ale z dozownikiem wody na kamieniach lub generatorem pary.
Łaźnia parowa (sauna parowa)	40-60 °C	80-100%	Pomieszczenie, wykończone najczęściej płytkami, w którym za pomocą specjalnej wytwornicy pary wodnej wytwarza się ogrzane powietrze i parę wodną.
Hammam – łaźnia turecka	35-45 °C	70-85%	Pomieszczenie o wysokiej wilgotności i umiarkowanej temperaturze, w którym ciepło i para są generowane przez specjalny system ogrzewania i nawilżania, wszystko to często połączone z tradycjami rytuałów oczyszczania.
Caldarium (Termy Rzymskie)	35-40 °C	20-40%	Pomieszczenie o umiarkowanej temperaturze i wilgotności, w którym ciepło i para wodna dostarczane są przez specjalny system grzewczy i nawilżający.
Ruska bania	50-90 °C	40-70%	Sauna mokra z piecem opalanym drewnem w autentycznym słowiańskim stylu, gdzie ciało jest masowane miotełką.
Sauna infrared	40-50 °C	40-50%	Elementem grzejnym są promienniki podczerwieni, które ogrzewają ciało. Powietrze w kabinie nie jest ogrzewane.
Sanarium (biosauna)	45-60 °C	40-60%	To w zasadzie to samo co sauna mokra, ale z dodatkiem olejków eterycznych lub substancji zapachowych, najczęściej za pomocą pieca elektrycznego.
Sauna ziołowa	45-65 °C	40-60%	Zwykła sauna mokra, w której wykorzystuje się ziołowe wywary lub olejki eteryczne rozpylane wraz z parą.
Sauna solna	60-100 °C	10-15%	Typowa sauna sucha lub mokra z blokami solnymi w ścianach lub dodatkowymi akcesoriami z soli himalajskiej.
Sauna lodowa	-5-+5 °C	nieznany	Pomieszczenie o niskiej temperaturze do schłodzenia się po saunie fińskiej.

Sauna sucha (fińska/szwedzka)

Sauna sucha (fińska/szwedzka) to pomieszczenie o bardzo wysokiej temperaturze i suchym powietrzu. W temperaturze około 90 stopni Celsjusza dochodzi do intensywnego pocenia się, co skutecznie oczyszcza organizm z toksyn. Saunę suchą można nagrzewać za pomocą różnych rodzajów pieców, m.in. elektrycznych lub opalanych drewnem. Ważne jest, aby moc pieca była prawidłowo dobrana do kubatury pomieszczenia.

Typowa temperatura w saunie suchej wynosi około 80-120 stopni Celsjusza. Czas przebywania zależy od indywidualnych preferencji i stanu zdrowia. Zaleca się nie przekraczać czasu 15-20 minut i przerwy na odpoczynek między kolejnymi wejściami. W kontrolowaniu czasu pomoże klepsydra zamontowana na ścianie.

W saunie fińskiej wilgotność jest zazwyczaj bardzo niska, średnio wynosi około 5-15%. Choć niektórzy twierdzą, że w saunie suchej nie należy polewać kamieni wodą, to z naszego własnego doświadczenia możemy powiedzieć, że jest to konieczne, aby poprawić mikroklimat, gdyż suche powietrze bardzo wysusza skórę i włosy.

Można polewać kamienie gorącą wodą i uzyskać delikatną, lekką parę, która nieco podniesie wilgotność. Ale efekt będzie krótkotrwały i po chwili powietrze znów stanie się suche. W suchej saunie można też stosować specjalne koncentraty aromatyczne, które dodaje się do wody do podlewania kamieni. Wizyta w takiej aromatycznej saunie będzie jeszcze przyjemniejsza.

Jeśli będziesz często polewać kamienie wodą, wilgotność powietrza znacznie wzrośnie, a sucha sauna zamieni się w mokrą (o której opowiemy dalej).

Należy wziąć pod uwagę, że jeśli odwiedzamy saunę po raz pierwszy w życiu, powinniśmy skrócić wizytę. Wejdź do suchej sauny na 2-3 minuty i obserwuj, jak się czujesz. Gdy tylko poczujesz najmniejszy dyskomfort, natychmiast opuść gabinet. Pierwszy seans lepiej podzielić na kilka krótkich wizyt. Pierwszy 3 minuty, drugi 5-7 minut, a trzeci 10-15 minut, jeśli czujesz się dobrze. Nie zapominaj o piciu wody!

Podczas korzystania z sauny suchej należy przestrzegać kilku zasad bezpieczeństwa. Należy unikać jedzenia ciężkich posiłków i picia alkoholu przed wejściem do sauny oraz wziąć prysznic przed wejściem, aby oczyścić skórę z zanieczyszczeń. W saunie należy siedzieć lub leżeć na ręczniku, aby uniknąć bezpośredniego kontaktu ze siedziskiem. Po zakończeniu zabiegu warto wziąć prysznic, aby schłodzić ciało i usunąć pot oraz zanieczyszczenia.

Wycieńczony pot i utraconą w saunie wilgoć można szybko uzupełnić pijąc herbaty ziołowe lub wodę.

Korzystanie z sauny suchej jest szczególnie polecane osobom z chorobami układu krążenia oraz borykającym się z dolegliwościami reumatycznymi. Sauna sucha wpływa korzystnie na przepływ krwi oraz regenerację mięśni i tkanki łącznej, poprawiając ich elastyczność i sprężystość. Regularne korzystanie z sauny suchej może także wpłynąć na poprawę samopoczucia i relaks.

Sauna mokra

Sauna mokra jest odmianą sauny suchej, w której wilgotność powietrza jest zwiększana poprzez polewanie gorących kamieni wodą. Wilgotność może sięgać 25-40%, a temperatura jest nieco niższa, zazwyczaj od 65°C do 90°C. Wyższa wilgotność sprawia, że powietrze jest mniej suche, co korzystnie wpływa na drogi oddechowe i skórę. Para wodna nawilża błony śluzowe, ułatwiając oddychanie i oczyszczanie organizmu z toksyn.

W saunie mokrej można stosować olejki eteryczne lub zioła, dodając je do wody polewanej na kamienie, co wzbogaca seans o elementy aromaterapii. Sesje w saunie mokrej mogą trwać od 10 do 20 minut. Po seansie również zaleca się schłodzenie ciała i odpoczynek.

Różnice między piecami do sauny suchej a mokrej

W obu typach saun używa się podobnych pieców, jednak w saunie mokrej piec powinien być bardziej odporny na wilgoć i korozję. Ważne jest, aby piec miał odpowiednią ilość kamieni, które dobrze akumulują ciepło i są przystosowane do częstego polewania wodą. Niektóre piece wyposażone są w specjalne systemy umożliwiające kontrolę wilgotności i temperatury, co zwiększa komfort korzystania z sauny.

Łaźnia parowa (sauna parowa, łaźnia rzymska)

Łaźnia parowa, znana również jako sauna parowa czy łaźnia rzymska, charakteryzuje się bardzo wysoką wilgotnością powietrza (do 100%) i niższą temperaturą, zwykle od 40°C do 50°C. Pomieszczenia łaźni parowej są wyłożone płytkami ceramicznymi lub mozaiką, co zapobiega wchłanianiu wilgoci przez ściany i ułatwia utrzymanie higieny.

Głównym źródłem ciepła jest generator pary, który dostarcza gorącą parę do wnętrza. Wysoka wilgotność i ciepło sprzyjają głębokiemu oczyszczeniu skóry, otwierając pory i pomagając usuwać zanieczyszczenia. Para wodna korzystnie wpływa na drogi oddechowe, nawilżając je i ułatwiając oddychanie. Sesje w łaźni parowej mogą trwać od 15 do 30 minut. Po seansie warto schłodzić ciało i odpocząć w chłodnym pomieszczeniu.

Hammam –  łaźnia turecka

Hammam, czyli łaźnia turecka, to tradycyjna forma łaźni parowej, która pełniła ważną rolę w kulturze osmańskiej. W hammamie panuje temperatura od 35°C do 45°C i wysoka wilgotność powietrza. Pomieszczenia są bogato zdobione, często wykonane z marmuru, co nadaje im luksusowy charakter.

Korzystanie z hammamu obejmuje kilka etapów: relaksację w ciepłym pomieszczeniu, oczyszczanie ciała za pomocą peelingu specjalną rękawicą (kese), mycie pianą z mydła oliwkowego oraz masaż. Rytuały te mają na celu oczyszczenie ciała i ducha, poprawę krążenia oraz głęboką relaksację. Hammam jest nie tylko miejscem zabiegów pielęgnacyjnych, ale także spotkań towarzyskich.

Caldarium (Termy Rzymskie)

Caldarium to gorące pomieszczenie w starożytnych termach rzymskich, które współcześnie funkcjonuje jako rodzaj łagodnej sauny parowej. Temperatura w caldarium wynosi od 40°C do 50°C, a wilgotność jest umiarkowana. Ciepło i wilgoć pomagają w rozluźnieniu mięśni, poprawie krążenia i przygotowują ciało do dalszych zabiegów termalnych. Często w caldarium stosuje się aromaterapię, co wzbogaca doświadczenie i sprzyja relaksacji.

Ruska bania

Ruska bania to tradycyjna słowiańska sauna, która łączy cechy sauny suchej i mokrej. W bani panuje temperatura od 60°C do 90°C, a wilgotność wynosi od 40% do 70%. Charakterystycznym elementem jest użycie witki (wiązki gałązek) do masowania ciała, co pobudza krążenie i działa jak naturalny peeling.

Piec w ruskiej bani ma specyficzną konstrukcję z ukrytymi kamieniami, które nagrzewają się do bardzo wysokich temperatur. Polewanie kamieni wodą generuje delikatną, rozproszoną parę. Korzystanie z bani obejmuje kilka etapów: rozgrzewanie ciała, masaż witką, schładzanie w zimnej wodzie i odpoczynek. Ruska bania jest ważnym elementem kultury rosyjskiej, miejscem spotkań towarzyskich i rytuałów oczyszczających.

Sauna infrared (sauna na podczerwień)

Sauna na podczerwień, znana również jako sauna infrared, to nowoczesna odmiana sauny, w której ciepło generowane jest przez promieniowanie podczerwone. Temperatura w saunie infrared wynosi zazwyczaj od 40°C do 60°C. Promieniowanie podczerwone przenika w głąb tkanek, powodując intensywne pocenie się przy niższych temperaturach.

Korzystanie z sauny infrared przynosi wiele korzyści zdrowotnych, takich jak detoksykacja organizmu, poprawa krążenia, redukcja bólu mięśni i stawów oraz poprawa kondycji skóry. Jest szczególnie polecana osobom, które źle tolerują wysokie temperatury tradycyjnych saun. Sauny infrared są często dostępne w kompaktowych rozmiarach, co pozwala na ich instalację w warunkach domowych.

Sauna domowa – infrared

Na rynku dostępne są niewielkie kabiny na 1-2 osoby, które można łatwo zamontować w domu. Dzięki temu sauny IR zyskują na popularności jako łatwe i praktyczne rozwiązanie dla osób, które chcą cieszyć się relaksem i korzyściami zdrowotnymi bez konieczności wychodzenia z domu.

Chociaż sauna na podczerwień staje się coraz bardziej popularna, nie należy zapominać o klasycznej saunie fińskiej. Tradycyjna sauna sucha ma swoje unikalne zalety, takie jak silniejsze pocenie się, co prowadzi do bardziej intensywnego oczyszczania organizmu, a także wpływa na odporność organizmu. Warto zatem korzystać z obu rodzajów saun, aby czerpać korzyści zdrowotne z różnych źródeł.

Sauna Combi

Sauna Combi to nowoczesne rozwiązanie, które łączy w sobie cechy sauny suchej (fińskiej) i sauny infrared (na podczerwień). W jednej kabinie użytkownik ma możliwość korzystania zarówno z tradycyjnej sauny fińskiej o wysokiej temperaturze i niskiej wilgotności, jak i z promieniowania podczerwonego, które przenika głęboko w tkanki, ogrzewając ciało od wewnątrz. Dzięki temu można dostosować warunki saunowania do własnych potrzeb i preferencji, korzystając z intensywnego ciepła sauny suchej lub łagodniejszego działania sauny infrared. Sauna Combi jest idealnym rozwiązaniem dla osób, które chcą czerpać korzyści z obu rodzajów saun w jednym urządzeniu, zapewniając wszechstronne działanie prozdrowotne i komfort użytkowania.

Sanarium czyli biosauna

Biosauna, znana również jako sanarium, to połączenie sauny suchej i parowej. Temperatura w biosaunie wynosi od 50°C do 70°C, a wilgotność oscyluje między 40% a 55%. Jest to łagodniejsza forma sauny, idealna dla osób początkujących lub wrażliwych na wysokie temperatury.

W biosaunie często stosuje się aromaterapię poprzez dodawanie olejków eterycznych lub ziół. Dodatkowo może być wzbogacona o terapię światłem (chromoterapię), co wpływa na poprawę samopoczucia i relaksację. Korzystanie z biosauny pomaga w odprężeniu, poprawia krążenie i wspomaga oczyszczanie organizmu.

Sauna ziołowa

Sauna ziołowa to odmiana sauny, w której wykorzystuje się lecznicze właściwości ziół i olejków eterycznych. Podczas seansu do wody polewanej na kamienie dodaje się mieszanki ziół lub olejki, co sprawia, że para nasycona jest aromatami o działaniu terapeutycznym.

Zastosowanie ziół takich jak mięta, eukaliptus, lawenda czy rumianek może pomóc w łagodzeniu objawów przeziębienia, redukcji stresu, poprawie jakości snu czy złagodzeniu bólów głowy. Sauna ziołowa łączy korzyści płynące z saunowania z mocą aromaterapii, co czyni ją wyjątkowym doświadczeniem dla ciała i umysłu.

Sauna solna

Sauna solna łączy działanie sauny z dobroczynnymi właściwościami soli. Ściany sauny są wyłożone cegłami solnymi lub bryłami soli, które pod wpływem ciepła uwalniają do powietrza mikroelementy takie jak jod, magnez czy potas. Temperatura w saunie solnej wynosi zazwyczaj od 45°C do 60°C, a wilgotność jest umiarkowana.

Korzystanie z sauny solnej wspomaga układ oddechowy, pomagając w leczeniu astmy, alergii czy przewlekłych chorób dróg oddechowych. Sól działa również korzystnie na skórę, pomagając w leczeniu problemów dermatologicznych. Dodatkowo podświetlane cegły solne tworzą wyjątkowy klimat sprzyjający relaksacji i wyciszeniu.

Sauna lodowa

Sauna lodowa to pomieszczenie o bardzo niskiej temperaturze, często poniżej 0°C. Służy do schładzania organizmu po seansie w gorącej saunie. Kontakt z zimnem pobudza krążenie, wzmacnia układ odpornościowy i dodaje energii. Krótkie pobyty w saunie lodowej mogą przyspieszyć regenerację mięśni, działać przeciwbólowo i redukować stany zapalne.

Korzystanie z sauny lodowej powinno być krótkie, trwające od kilku sekund do kilku minut. Jest to doskonałe uzupełnienie seansów w saunach o wysokiej temperaturze, przynoszące dodatkowe korzyści zdrowotne.

Rodzaje saun według ich lokalizacji

Sauny wewnętrzne

Sauny wewnętrzne instalowane są w pomieszczeniach domowych, takich jak łazienka, piwnica czy specjalnie wydzielone miejsce relaksu. Najczęściej spotykane rodzaje to sauna sucha (fińska), sauna infrared oraz biosauna. Dzięki kompaktowym rozmiarom i nowoczesnym technologiom, możliwe jest posiadanie sauny w domu bez konieczności dużych przeróbek budowlanych. Sauny wewnętrzne oferują wygodę korzystania niezależnie od warunków pogodowych i zapewniają prywatność oraz komfort we własnym zaciszu.

Sauny zewnętrzne

Sauny zewnętrzne przeznaczone są do montażu na świeżym powietrzu, najczęściej w ogrodzie, na tarasie czy nad brzegiem jeziora. Do tego typu należą tradycyjne sauny fińskie opalane drewnem, ruska bania oraz sauny w formie beczki czy balii. Sauny zewnętrzne pozwalają na bezpośredni kontakt z naturą i umożliwiają schładzanie się na świeżym powietrzu po seansie, co potęguje korzyści zdrowotne. Dodatkowo stanowią atrakcyjny element architektury ogrodowej, wpisując się w otaczający krajobraz.

Jak przygotować się do wizyty w saunie?

Przed saunowaniem warto unikać ciężkich posiłków i alkoholu. Zaleca się wzięcie prysznica i dokładne osuszenie ciała. W saunie najlepiej korzystać z ręcznika lub być nago, aby umożliwić skórze swobodne oddychanie. Po seansie należy schłodzić ciało pod prysznicem lub w basenie, a następnie odpocząć i nawodnić organizm, pijąc wodę lub herbaty ziołowe.

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Korzystanie z sauny przynosi wiele korzyści, ale nie jest wskazane dla wszystkich. Osoby z chorobami serca, nadciśnieniem, problemami krążenia, kobiety w ciąży czy dzieci powinny skonsultować się z lekarzem przed wizytą w saunie. Ważne jest, aby słuchać swojego organizmu i nie przekraczać indywidualnych limitów czasu i temperatury.

Korzystanie z sauny to doskonały sposób na relaks i poprawę zdrowia. Wybierz rodzaj sauny, który najbardziej Ci odpowiada, i ciesz się jej dobrodziejstwami, pamiętając o zachowaniu ostrożności i przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa.